Mae ein coed a'n coetiroedd yng Nghymru yn rhoi llawer o fuddion i unigolion, cymunedau a diwydiannau mewn perthynas â chynaeafu adnoddau naturiol. Mae coed yn rhan bwysig o ecosystem iach drwy ddenu pryfed peillio hanfodol a chefnogi rheolaeth integredig dros blâu - gan olygu llai o arian ar wrteithiau drud sy'n niweidio'r amgylcheddol.
Mae coed yn gwella cyflwr y pridd drwy ei warchod rhag y gwynt, yn lleihau erydu oherwydd dŵr ac yn darparu draenio naturiol - mae 'mannau gwyrdd' integredig mewn ardaloedd trefol yn gweithredu fel amddiffynfeydd naturiol rhag llifogydd. Ymysg y buddion i ffermio y mae helpu i hybu cynnyrch cnydau, drwy arafu cyflymder y gwynt a gwella effeithlonrwydd cnydau o ran dŵr, a chynnig y cyfle i gynyddu cynhyrchiant drwy gynlluniau silvoarable a silvopastoral. Mae coed yn gwella llesiant ac yn darparu cyswllt hanfodol â byd natur.
Daw rhai o'r bygythiadau mwyaf i goed a choetiroedd hynafol ym Mhrydain o orddatblygu adnoddau naturiol (torri coed, clirio coed ar gyfer tir pori), plâu a chlefydau (e.e. clefyd coed Ynn) a newidiadau mewn patrymau tywydd (y newid yn yr hinsawdd).
Coed Cadw yw elusen fwyaf Prydain ar gyfer cadwraeth coetiroedd. Mae ganddi dri phrif nod:
Mae gan Coed Cadw filoedd o adnoddau i'ch helpu i ddeall mwy am ein coed cynhenid a'n coetiroedd hynafol, a syniadau i chi fynd yn nes at fyd natur, gan gynnwys cymorth i ddod o hyd i'ch coetir lleol.
Mae Coed Cadw angen cymorth i warchod, adfer a chreu coetiroedd. Gallwch wneud hyn fel rhan o fudiad, cymuned neu fel unigolyn drwy wneud y canlynol:
Yng Nghymru ceir coetiroedd cymunedol o sawl math, sawl maint ac mewn lleoliadau amrywiol. Rhwydwaith yw Llais y Goedwig ac ynddo 300 o aelodau ar lawr gwlad. Llais y Goedwig yw llais balch coetiroedd cymunedol yng Nghymru. Trwy ddigwyddiadau rhwydweithio lleol a chenedlaethol, mae Llais y Goedwig yn helpu i ddod â grwpiau coetiroedd cymunedol at ei gilydd i rannu eu profiad; mae Ymgynulliad Blynyddol Llais y Goedwig yn achlysur ardderchog gyda chyfleoedd i rwydweithio a rhannu arfer da ag unigolion a mudiadau sy'n mynd i'r afael â materion a chyfleoedd tebyg.
Ers 2008, mae Llais y Goedwig wedi cynrychioli buddiannau grwpiau coetiroedd cymunedol mewn trafodaethau ynglŷn â pholisïau yng Nghymru ac wedi cyhoeddi Maniffesto ar gyfer Coedwigoedd Cymru. Mae Llais y Goedwig wrthi'n cynnal ymchwil i feysydd hanfodol coedwigaeth yng Nghymru - gan gynnwys astudio cyflenwad tanwydd coed a'r potensial i gynhyrchion o goedwigoedd nad ydynt yn gynhyrchion pren gefnogi mentrau cymdeithasol.
Yn union fel nad oes yna un math sengl o grŵp coetir cymunedol yng Nghymru, nid oes yna broses benodol i greu un. Mae pob grŵp coetir yn dechrau mewn ffordd unigryw - gall fod o gymorth mawr i weld sut aeth eraill ati, a chael cyngor yn seiliedig ar brofiadau go iawn:
Mae gan Cyfoeth Naturiol Cymru adran benodol i goedwigaeth er mwyn darparu gwybodaeth ac annog a chefnogi'r rheini sydd â diddordeb mewn gwella coetiroedd Cymru:
Elusen yn y Canolbarth yw Tir Coed sy'n 'gwella bywydau drwy goetiroedd'. Mae'n gweithredu mewn coetiroedd sy'n berchen i Cyfoeth Naturiol Cymru a choetiroedd cymunedol â mynediad i'r cyhoedd nad ydynt yn cael eu defnyddio ddigon. Yn aml ystyrir y coetiroedd hyn yn rhai economaidd anhyfyw ac nid oes neb wedi gofalu amdanynt ers blynyddoedd. Mae Tir Coed yn manteisio ar y coetiroedd hyn ar gyfer datblygu gwledig ac arallgyfeirio gwledig gan ddatgloi potensial y coetir i ddarparu:
Mae Tir Coed yn gweithio mewn ardaloedd gwledig, economaidd ddifreintiedig sydd â mynediad cyfyngedig at wasanaethau a chyfleoedd ond ardaloedd sy'n aml yn gyfoeth o goetiroedd ac felly mae model Tir Coed yn creu cyfleoedd economaidd, cymdeithasol ac amgylcheddol newydd.
Mae Blaen Bran yn gwarchod ac yn diogelu 100 erw o goetir uwchben Cwmbrân Uchaf er defnydd y gymuned. Mae pwysigrwydd naturiol a hanesyddol i'r ardal sydd ar lethrau Mynydd Maen gyda golygfeydd ysblennydd dros Gwmbrân a draw at yr Hafren a chronfa ddŵr Llandegfedd gan roi ymdeimlad o ryddid, heddwch a thawelwch a chynnig dihangfa o'r dref.
Managing a hazel and ash coppice woodland in the mountains of North Wales. Far from being destructive, coppicing keeps the plant at a juvenile stage and extends its lifespan often to several hundred years. Only certain species are suitable and each one has its own characteristics, lifecycle and yield. Products of coppicing range from charcoal to wattle and daub for walls.
Mae gan Ganolfan y Dechnoleg Amgen, ger Machynlleth, oddeutu 20 erw o goetiroedd o dan ei rheolaeth. Mae'r rhain wedi'u rhannu rhwng y prif safle a'r chwarel, a'r coetir ar draws y ffordd, Coed Gwern. Mae'r coetiroedd yn wahanol iawn o ran oedran a'u hanes diweddar. Mae'r Ganolfan yn rheoli'r coetiroedd i gyflawni 3 phrif nod: gwella bioamrywiaeth, cynaeafu cynhyrchion defnyddiol a rhannu gwybodaeth.
Coed Lleol yw cangen y Gymdeithas Coedwigoedd Bychain yng Nghymru. Mae gan y Gymdeithas brofiad helaeth o reoli prosiectau Coedwigaeth Gymdeithasol, yn ogystal â phrosiectau i hyrwyddo ffyrdd cynaliadwy o reoli coedwigoedd bychain er budd cymdeithasol, amgylcheddol ac economaidd. Ymysg prosiectau blaenorol Coed Lleol y mae prosiect Coedwig Gymunedol i sefydlu'r rhwydwaith cymorth, sydd bellach yn annibynnol, ar gyfer grwpiau coedwigoedd cymunedol, Llais Y Goedwig. Nod Coed Lleol yw 'ailgysylltu pobl a choedwigoedd yng Nghymru' ac mae wrthi'n cynnal y prosiect Coed Actif Cymru mewn 9 lleoliad ledled Cymru; Môn, Castell-nedd Port Talbot, Abertawe, Wrecsam, Sir y Fflint, Aberystwyth, Gwynedd, Treherbert a Merthyr. Mae Coed Actif Cymru yn brosiect iechyd a llesiant arloesol i helpu pobl i gadw'n iach drwy ffordd y goedwig, gan gefnogi grwpiau gweithgareddau gan gynnwys gwaith rheoli coedwigoedd, byw yn y gwyllt, campfa'r goedwig, crefftau ac addysg natur ar y cyd â mudiadau iechyd ac amgylcheddol (megis Mind, Macmillan ac Ardaloedd o Harddwch Naturiol Eithriadol) yn ogystal â hyfforddiant a chymorth, gan gynnwys sefydlu cwrs OCN mewn Coedwigaeth Gymdeithasol sydd ar gael mewn sawl canolfan yng Nghymru a Lloegr.
Dechreuodd Coed Marros Co‐op pan ddaeth criw o bump at ei gilydd i brynu a datblygu Coed Marros ar y cyd fel coetir cymunedol. Mae Coed Marros Co‐op wedi canolbwyntio'n bennaf ar ddatblygu Coetir Cymunedol gan ddefnyddio egwyddorion Permaddiwylliant, bywoliaethau ar eu cyfer eu hunain a chysylltiad cryf a chefnogol â'r gymuned leol.
Cyn blanhigfa Pefrwydd yw Coed Phoenix yr ydym yn ei thrawsnewid yn frith o gynefinoedd bywyd gwyllt. Yn raddol mae'r coetir yn cael ei adfer i goetir sy'n un cynhenid yn bennaf. Y Dderwen Ddigoes, y Fedwen, yr Helygen a'r Gerddinen fydd hyn gan mwyaf.
Prosiect i ennyn diddordeb y gymuned yw'r Goedwig Hir, sy'n cael ei rhedeg gan Cadwch Gymru'n Daclus ar y cyd â Coed Cadw a Phrifysgol De Cymru. Mae'n cael ei ariannu gan Gronfa Natur Llywodraeth Cymru. Mae'r Goedwig Hir yn annog grwpiau, tirfeddianwyr, ysgolion a busnesau lleol i chwarae mwy o ran ac i ddod yn fwy cyfarwydd â rheoli gwrychoedd, coetiroedd a choed hynafol drwy arddangosiadau ymarferol, arolygon o wrychoedd a hyfforddiant arbenigol.
Menter gymdeithasol yn y Gorllewin yw Coedwig Gymunedol Long Wood. Fe'i sefydlwyd yn 2003 ac mae'n cael ei reoli ar gyfer gwerthiannau pren ac fel cyfleuster hamdden ar sail ddielw gan sicrhau bod y coetir yn cael ei ddatblygu mewn ffordd gynaliadwy sy'n canolbwyntio ar y gymuned er mwyn darparu ased masnachol, addysgol a hamdden sy'n perthyn i'r gymuned.
Confor - coedwigaeth planhigfeydd
Continuous Cover Forestry Group
MWMAC - hyfforddiant proffesiynol ymarferol
Timber Research and Developement Association
www.woodlands.co.uk - asiant ystadau coetiroedd mwyaf blaenllaw Prydain - blog gwych